DATO’ WAN IDRIS WAN IBRAHIM – MENTERI BESAR JOHOR KE-9

Johor sebelum merdeka amat terkenal dengan banyaknya rakyat yang berpelajaran dan tokoh cerdik pandai. Cendekiawan yang lahir telah menyumbang jasa dan menjana kemajuan serta pemodenan negeri Johor. Sumbangan mereka telah mempercepat kemajuan dan pemodenan Johor semenjak era Temenggong hingga ke hari ini. Dasar pelajaran yang sangat diutamakan sejak zaman Temenggong Johor iaitu Temenggong Abd Rahman pada 1820-an dan anakandanya Temenggong Daing Ibrahim pada 1840-an. Dasar ini telah diteruskan serta menjadi dasar, pada zaman pemerintahan Temenggong Abu Bakar yang kemudiannya bergelar Maharaja pada tahun 1868 dan Sultan Johor pada1885, telah mengangkat negeri Johor sebagai negeri Melayu yang termaju dan moden.

Maharaja Abu Bakar sangat bijak mengeksploitasi orang-orang yang mempunyai pendidikan dan pengetahuan. Pada zaman baginda, semua kerabat diraja yang dekat dengan baginda sama ada lelaki atau perempuan tiada lagi yang buta huruf. Banyak antara mereka berpelajaran tinggi. Mereka bukan sahaja berpengetahuan agama tetapi juga berpengetahuan tentang kebudayaan asing terutamanya Inggeris, Jepun dan Cina. Selain galakan dan dasar pemerintah Johor dalam pelajaran, pengetahuan dan pengalaman luas yang diperoleh adalah juga hasil daripada pemerhatian dan pengaruh pelbagai budaya dan cara hidup di Singapura.

Kemudahan dan para sarana kehidupan yang terdapat di Singapura yang diamalkan dan disediakan oleh Inggeris dan orang-orang asing terutama dari Eropah atau barat adalah lebih teratur, bersistematik dan baik. Perbenturan nilai-nilai kebudayaan asing yang tinggi di Singapura telah diteladani khususnya oleh kaum kerabat sultan dan para pembesar tanpa meminggirkan nilai budaya Melayu yang diwarisi.

Seorang tokoh Johor yang terkenal, lahir daripada dasar ini ialah Dato’ Wan Idris bin Wan Ibrahim. Beliau merupakan generasi kedua dalam pelaksanaan dasar memberi latihan kepada kaum kerabat dan anak-anak Melayu yang terpilih menjadi bakal pembesar Johor. Hal ini kerana Dato’ Wan Idris telah dipilih oleh Sultan Abu Bakar untuk dilatih dan dididik serta dihantar ke England tetapi menyumbang bakti kepada Sultan Ibrahim berikutan kemangkatan baginda pada tahun 1895.

Ketokohan Dato’ Wan Idris pula adalah begitu unik kerana menjadi bukti beberapa dasar dan kebijaksanaan Sultan Abu Bakar dalam mengatasi masalah yang baginda hadapi ketika memperluaskan pengaruh dan kuasa. Sultan Abu Bakar begitu bijak menonjolkan diri dan mengambil kesempatan di tengah-tengah kancah kelemahan Kesultanan Melayu Johor yang berdepan dengan kuasa besar asing iaitu Inggeris dan Belanda.

Pengenalan tokoh Johor melalui Dato’ Wan Idris, juga telah menyingkap dan memperlihatkan satu nostalgia kedudukan keluarga pembesar tradisional Johor yang berdaulat iaitu Temenggong Muar. Oleh kerana itu, Dato’ Wan Idris adalah ikon kerabat Temenggong Muar yang menjadi perantara dan kejayaan Sultan Abu Bakar menguasai negeri Johor secara keseluruhannya. Dengan mengetahuiketokohan Dato’ Wan Idris, beberapa dasar dan tindakan Sultan Abu BakarJohor telah menjadi bukti sejarah, sama ada berbentuk diskriminasi mahupun kebijaksanaan telah diperlihatkan.

Tindakan mengeksploitasi kaum kerabat dan rakyat yang berpelajaran tinggi ini bukanlah secara kebetulan tetapi adalah melalui perancangan rapi dan kesedaran yang tinggi. Hal ini terdorong daripada nasihat dan pemerhatian pembesar-pembesar Johor terhadap desakan Inggeris yang mempunyai tujuan dan bercita-cita menguasai Singapura dan Johor milik Sultan dan Temenggong. Maharaja Abu Bakar telah menyambut baik saranan para pembesar bagindadan saranan Inggeris supaya mengutamakan pelajaran moden bagi persiapan diri memajukan dan meluaskan kuasa di negeri Johor.

Maharaja Abu Bakar yang telah mengangkat diri baginda menjadi sultan Johor pada tahun 1885 dengan bantuan Inggeris, bukan sahaja menjadikan pelajaran sebagai dasar utama dalam pemerintahan baginda tetapi juga menjadikan pelajaran sebagai wadah mengubah minda dan semangat jati diri yang tertumpu pada pembaikan dalam kehidupan seharian. Baginda juga menjadikan bidang pelajaran untuk memperluaskan pengaruh, sokongan, kesetiaan dan keterikatan secara langsung dan tidak langsung.

Rakyat yang berpelajaran telah diberikan jawatan dan pangkat yang wajar. Mereka yang terbaik diambil bekerja disamping baginda. Akhirnya kaum kerabat, pembesar dan rakyat yang tidak mengiktiraf keturunan temenggong menaiki tahta sultan, terpaksa akur dengan sendirinya. Langkah baginda ini amat bijak bagi melahir dan mewujudkan perpaduan minda dan wawasan fikiran. Hasilnya, rakyat Johor telah menerima dan mengiktiraf baginda sebagai sultan Johor yang bijaksana dan berdaulat.

Strategi dan kebijaksanaan baginda Sultan Abu Bakar terbukti dengan kelahiran tokoh-tokoh birokrasi Johor yang menjadi pembesar dan berkhidmat dengan penuh setia kepada baginda. Mereka berjaya mengisi kekosongan dan melaksanakan pemodenan yang dicabar oleh Inggeris. Dato’ Wan Idris Wan Ibrahim selaku generasi kedua dalam dasar ini telah mencapai kemuncak kerjayanya apabila beliau menjadii Menteri Besar Johor Ke-9 dan sebagai penasihat pribadi kepada baginda sultan. Beliau merupakan penasihat rasmi dan pelaksana dasar dan titah perintah sultan. Beliau telah berkhidmat dengan cemerlang ketika zaman pemerintahan Sultan Ibrahim yang memerintah Johor dari tahun 1895 hingga 1959.

Dato’ Wan Idris bin Wan Ibrahim telah mencurahkan bakti sejak berusia 10 tahun pada 1898 sehinggalah beliau meninggal dunia pada tahun 1973. Secara rasminya, beliau telah berkhidmat kepada Sultan dan kerajaan Johor sejak tahun 1898 hingga keusia bersara wajib pada tahun 1955. Kemudian beliau telah diperkenankan oleh Sultan Ibrahim, melantik beliau sebagai Menteri Besar Ke-9mulai 1 Oktober 1955 sehingga 16 Jun 1959.

Dato’ Wan Idris bin Wan Ibrahim telah dilahirkan di Segamat Johor pada 13 Oktober 1888. Beliau adalah dari keturunan Temenggong Muar. Kaum kerabat beliau banyak di Jementah, Pengkalan Kota dan Lubok Batu Segamat. Saudara-mara beliau juga banyak terdapat di Pagoh Muar. Beliau adalah dari keturunan Temenggong Muar yang sampai salasilah dan susurgalur kepada Dato’ Bendahara Skudai dan Bendahara Tun Habib Abdul Majid, Kota Tinggi. Keluarga beliau mewarisi jawatan Temenggong Muar secara turun-temurun kerana bercantum juga dengan darah keturunan Bendahara Melaka, Dato’ Bendahara Tepok yang telah membuka Segamat ketika angkatan Sultan Mahmud Syah berundur dari Melaka semasa serangan Portugis. Bendahara telah mangkat di Lubok Batu, Segamat dan Sultan telah menabal anaknya memerintah Segamat dengan jawatan bertaraf menteri. Jawatan Temenggong Muar I, kemudian telah ditabalkan oleh Sultan Johor kepada ahli warisnya iaitu Dato’ Sagar Diraja pada abad ke 17 ketika beribu negeri di Kota Tinggi.

Ketika Sultan Abu Bakar meraikan Majlis Pertabalan Tahta Sultan di Bandar Maharani Muar pada tahun 1888, baginda mendapati Temenggong Muar dan kaum kerabatnya tidak hadir. Baginda amat sedar dan faham ketidakhadiran Temenggong dan kaum kerabatnya adalah kerana berkecilhati terhadap baginda. Hal ini adalah berikutan pengambilan Muar Kesang oleh Sultan Abu Bakar dan meletakkan Segamat di bawah jajahan pemerintahan baginda yang menjadi Sultan Johor dan diiktiraf oleh Inggeris. Ketidakpuasan hati Temenggong Muar dan kaum keluarganya bertambah menebal apabila Sultan Abu Bakar melantik kerabat baginda sendiri menjadi Temenggong Johor dan mempunyai kuasa sebagai wakil raja di seluruh negeri Johor.

Sultan Abu Bakar telah menunjukkan pengaruh dan kuasa dengan membuka Bandar Maharani pada tahun 1884 ketika masih bergelar Maharaja. Baginda telah membuka Bandar Maharani sebaik sahaja baginda menang dalam perang saudara yang terkenal sebagai Perang Jementah. Peristiwa Perang Jementah berlaku pada tahun 1879 kerana putera sulong Almarhum Sultan Ali , Tengku Alam tidak bersetuju dan berpuas hati, waris tahta Sultan diberikan oleh ayahanda baginda kepada adindanya yang masih kecil. Penyerahan Kesang –Muar kepada Maharaja Abu Bakar juga sangat dimusykilkan dan banyak muslihat. Tengku Alam menganggap ia tidak sah dan menuntut Maharaja Abu Bakar dan Inggeris mengembalikan semula hak baginda.

Walaupun kuasa Temenggong Muar di Segamat telah dimansuhkan, Sultan Abu Bakar dengan bijaksananya telah berusaha mengambil hati dengan memberi kebenaran menggunakan terus gelaran Temenggong Muar. Temenggong serta kaum kerabatnya di Segamat diberi pencen bulanan seumur hidup. Kuasa Temenggong Muar dihadkan setaraf penghulu tetapi kebanyakan keluarga Temenggong tidak dapat menerimanya dengan hati yang terbuka . Ini adalah kerana mereka terasa seperti dipaksakan akibat dari peristiwa Perang Jementah.

Bagi kaum kerabat Temenggong Muar, kedaulatan dan kuasa Temenggong Muar seolah-olah berdiri sendiri turun temurun di bawah kedaulatan Sultan Johor Pahang. Mereka tidak menganggap dan tidak melibatkan diri dengan percaturan politik yang dimainkan oleh Inggeris bersama Temenggong Johor. Mereka juga menganggap tindakan Temenggong Johor dan Inggeris telah melanggar adat istiadat kesultanan Melayu bernegara dan beraja. Mereka lebih suka duduk di bawah kuasa Pahang yang mempunyai pertalian dari segi kuasa dan juga hubungan darah keturunan. Tetapi pada masa itu Pahang juga telah mengambil jalan sendiri dan tidak lagi duduk di bawah kuasa Sultan Johor di Riau mahupun di Singapura.

Setelah menang dalam perang saudara iaitu Perang Jementah, Maharaja Abu Bakar dengan segera menguatkan pengaruh baginda dengan membuka Bandar Maharani dan mendirikan balai-balai polis di sepanjang Sungai Muar, Bukit Kepong, di Pagoh hingga ke Segamat. Baginda memang menyedari Temenggong Muar dan kaum kerabatnya berkecil hati dengan baginda. Baginda juga mengetahui sebenarnya kerabat Temenggong Muar juga mempunyai pertalian saudara dengan baginda dari jalur Bendahara Tun Habib Abdul Majid.

Sehubungan dengan itu, baginda telah mengambil inisiatif memudik ke hulu melalui sungai Muar dengan kapal api baginda dan sampai di Segamat. Baginda telah menziarahi Temenggong dan kaum kerabat beliau. Baginda juga tidak melucutkan gelaran Temenggong yang dipakai turun temurun kecuali kuasanya dihadkan hanya di beberapa kampung di Segamat. Untuk mebuktikan bahawa baginda masih mengiktiraf Temenggong dan kaum kerabatnya sebagai saudara, baginda bercadang mengangkat anak-anak lelaki Temenggong Muar menjadi pembesar baginda di Johor Bahru. Malangnya Temenggong Muar tidak mempunyai anak-anak lelaki yang ramai sebagaimana dikehendaki oleh Sultan Abu Bakar.

Walau bagaimanapun Sultan telah meninggalkan pesan supaya Dato’ Temenggong menghantar anak atau keturunan beliau ke Johor supaya dididik, dilatih dan ditempatkan ditempat yang sewajarnya mengikut kepandaian, tahap pendidikan dan kebolehan. Baginda berpesan supaya menghantar pada bila-bila masa Temenggong Muar suka tetapi hendaklah anak yang dihantar itu masih kanak-kanak berusia 7 hingga 10 atau 15 tahun, baik perilaku dan cerdik. Jika menghantar anak yang telah berusia 10 tahun mestilah telah tahu membaca, menulis dan mengira. Sultan Abu Bakar bijak membuat perancangan kerana anak-anak yang masih kecil mudah dibentuk dan dipengaruhi. Matlamat utama baginda adalah bagai serampang dua mata. Silaturahim tertaut, permusuhan atau pertelingkahan keluarga dapat dibentur dan anak-anak itu sendiri menjadi pendokong dan pelaksana dasar pemerintahan baginda yang dilakukan oleh mereka dengan cekap berikutan pelajaran yang dibekalkan.

Temenggong Muar telah menghantar anak saudara beliau, Wan Idris yang pada ketika itu beusia 10 tahun dan abangnya, Wan Abd Samad berusia 16 tahun pada tahun 1898. Temenggong Muar tidak dapat menghantar cepat kerana banyak mendengar nasihat kaum keluarga yang melihat usaha itu sebagai muslihat untuk menundukkan pengaruh dan kuasa keluarga Temenggong Muar.Beliau lambat mengirimkan kanak-kanak lelaki dari keturunannya, juga kerana beliau sendiri tidak banyak memiliki anak lelaki. Beliau dianggap terpaksa menghantar Wan Idris dan abangnya kerana menunai janji kepada Sultan Abu Bakar. Lebih-lebih lagi Sultan Abu Bakar baru saja mangkat pada tahun 1895.

Sebelum baginda mangkat, beberapa kali baginda menghantar utusan supaya kerabat Temenggong Muar menghantar kanak-kanak lelaki, ahli keluarga temenggong bagi menyambung silaturahim kekeluargaan kerabat Temenggong Muar dengan Kerabat Temenggong Johor yang kini telah menaiki tahta sultan bagi negeri Johor Dan Negeri-negeri Jajahannya. Para utusan Sultan Abu Bakar juga sering melaporkan bahawa Wan Idris dan abangnya adalah kanak-kanak yang cerdik dan aktif dalam keluarga Temenggong. Pada awalnya, ayahanda Wan Idris iaitu Wan Ibrahim bin Wan Hussein juga berkeberatan untuk menyerahkan anak-anak lelakinya kepada Temenggong Muar untuk diserahkan kepada Sultan Johor. Isterinya Wan Zaleha Shahadan juga tidak merelakannya. Tetapi beliau terpaksa akur memandangkan demi masa depan anak beliau dan juga kepentingan keluarga bagi menamatkan rasa ketidakpuasan hati terhadap Sultan Johor.

Wan Ibrahim, saudara kepada Temenggong Muar dianggap lebih terbuka fikiran kerana biasa berdagang dan merantau. Beliau acap memberi pandangan dan nasihat kepada Temenggong Muar. Beliau dapat melihat perubahan dan kemajuan di luar dan dapat membayangkan masa depan dan nasib anak-anaknya. Beliau juga memujok agar anak-anaknya pergi, agar dapat melanjutkan pelajaran dan berbakti kepada Sultan. Beliau terpaksa menerima kenyataan terhadap kedudukan Sultan Abu Bakar yang bertambah kuat dan berpengaruh. Meskipun terasa pahit jika dilihat dari segi kejatuhan maruah dan martabat keluarga, beliau percaya bahwa untuk mendapatkan hak kuasa Temenggong Muar seperti sebelum Perang Jementah adalah mustahil.

Memandangkan banyak faedah dan demi masa depan yang baik bagi anak-anaknya berikutan keikhlasan Sultan Abu Bakar, Wan Ibrahim yang memiliki seramai 9 orang anak dan ramai antaranya adalah lelaki, telah mengambil inisiatif membantu saudaranya, Temenggong Muar. Beliau juga berpendapat bahawa, ini adalah peluang yang sangat baik kerana ada niat murni untuk mentautkan semula perhubungan darah seketurunan antara keturunan Temenggong Muar dengan Sultan Abu Bakar.

Wan Ibrahim sendiri telah menyiapkan persediaan awal anak-anaknya, sebelum berangkat ke Johor Bahru. Beliau telah mengajar anak-anaknya belajar membaca, menulis dan mengira. Beliau juga menghantar anak-anaknya belajar mengaji, bersilat dan belajar bahasa Inggeris. Wan Idris dan abangnya sangat suka belajar dan Wan Idris sendiri mempunyai minat yang mendalam terhadap ilmu persilatan. Ketangkasan beliau dalam ilmu persilatan atau pertahanan diri secara tradisional ini melebihi dari abang-abang beliau sendiri. Minat beliau ini telah mendorong dan mempengaruhi beliau menjadi pegawai tentera Pasukan Timbalan Setia atau Askar Tuanku (JMF) yang cemerlang dan cekap.

Ketika Wan Idris sampai ke Johor Bahru, beliau telah pun pandai membaca, mengira dan menulis. Beliau juga boleh menulis rumi dan mengerti sedikit bahasa Inggeris meskipun ketika itu beliau belum berusia 10 tahun. Ramai pembesar Johor telah menjadikan beliau sebagai anak angkat kerana beliau adalah kanak-kanak cerdik dan disukai ramai. Di sekolah, beliau adalah murid yang pintar dan sering dipuji oleh guru-guru Inggeris kerana budikerti yang tinggidan bersopan santun. Beliau juga sering mendapat markah yang tinggi dalam semua mata pelajaran.

Semasa di alam persekolahan di Johor Bahru, beliau juga telah menjadi anak angkat kepada Sultan Ibrahim. Beliau bersahabat baik dan bercampur bebas dengan putera-putera sultan dan anak-anak kaum kerabat diraja serta anak-anak pembesar Johor. Beliau juga telah dididik oleh Dato’ Jaafar Muhamad yang menjadi Menteri dan Penasihat Sultan ketika itu. Beliau juga berkawan rapat dengan Dato’ Onn anak Dato’ Jaafar Muhamad yang juga menjadi anak angkat kepada Sultan Ibrahim. Wan Idris lebih tua 7 tahun daripada Dato’Onn. Dato’ Onn telah dilahirkan pada tahun 1895. Wan Idris telah belajar di Sekolah Melayu Johor Bahru bersama dengan anak-anak pembesar dan kemudian melanjutkan pelajaran ke Sekolah Inggeris Bukit Zaharah hingga tahun 1903.

Pada tahun 1904 beliau telah terpilih mengiringi rombongan Diraja Sultan Ibrahim berangkat ke England. Rombongan Diraja Sultan Ibrahim berangkat keEngland bertujuan meneruskan hubungan baik dengan Baginda Queen yang dipelopori ayahanda baginda, Sultan Abu Bakar. Rombongan Diraja itu juga bertujuan sebagai memenuhi undangan raja England dan mengiktiraf tahta sultan Johor yang diwarisi Sultan Ibrahim. Selain itu, adalah untuk membincangkan pembinaan jalan keretapi di Johor. Sultan Ibrahim juga meneruskan tradisi menghantar pelajar-pelajar tajaan Sultan Johor belajar di England terutamanya dikota London. Wan Idris dan Dato’ Onn adalah antara pelajar yang mengiringi putera-putera Sultan Ibrahim iaitu Tengku Mahkota Ismail, Tengku Abu Bakar Bendahara dan Tengku Ahmad Temenggong. Mereka belajar di Sulfork England.

Sultan Ibrahim telah mengadakan majlis kenduri dan doa selamat secara besar-besaran pada 1 Januari 1904 di Masjid Abu Bakar, Johor Bahru sempena meraikan rombongan Diraja yang akan berangkat ke England. Wan Idris turut serta menjadi orang penting yang diraikan dari kumpulan pelajar yang akan mengiringi putera-putera Sultan Ibrahim menuntut di England. Rombongan Sultan berserta pembesar-pembesar Johor telah berangkat dengan kapal melalui Singapura pada 15 Januari 1904 dan semua pejabat kerajaan diberi cuti umum sempena menghormati hari keberangkatan Diraja itu.

Pada tahun 1908, Wan Idris bin Wan Ibrahim telah berangkat pulang ke tanah air mengiringi Tengku Mahkota yang enggan meneruskan pelajaran berikutan penghantaran pulang Dato’ Onn oleh pihak Inggeris. Inggeris memberi alasan bahwa Dato’ Onn dan pengiring putera raja yang lain, tidak sesuai bersekolah bersama-sama putera-putera raja Johor kerana mereka dianggap orang kebanyakan manakala tempat di Sulfork England hanya dikhususkan kepada putera-putera raja saja. Apa yang berlaku sebenarnya ialah Tengku Mahkota Ismail tidak mahu berjauhan dan berpisah dengan Dato’ Onn dan sahabat-sahabat baginda yang lain. Mereka adalah kawan sepermainan dan membesar bersama sejak kecil di istana Johor.

Pihak Inggeris pula mempunyai agenda tersendiri untuk mempengaruhi putera-putera bakal menjadi raja. Dato’ Onn didapati terlalu bijak sehingga ada diantara guru-guru Inggeris di situ tidak menyangka bahawa beliau adalah anak Melayu. Penguasaan bahasa Inggeris dan Perancisnya amat baik dan diakui setaraf penutur ibunda. Begitu juga dengan akhlak putera-putera Sultan Ibrahim yang lain dan juga pelajar-pelajar lain yang mengiring mereka termasuk Wan Idris. Mereka didapati mempunyai kepintaran melebihi anak-anak pembesar dan kerabat diraja Inggeris di situ. Kepintaran mereka menonjol adalah wajar kerana mereka adalah anak-anak Johor yang terpilih. Sekembali mereka ke Johor, Dato’ Onn dan Tengku Mahkota Ismail telah dititah melanjutkan pelajaran di Maktab Melayu Kuala, Kangsar. Manakala Wan Idris mula berkhidmat sebagai kerani di Pejabat Setiausaha Kerajaan.

Pada tahun 1911 beliau telah diserap ke Pasukan Timbalan Setia Johor menjadipegawai kadet dan kemudian menjadi penolong pemungut hasil dan cukai pada tahun 1915. Pada tahun 1919 beliau berkhidmat di Segamat dan telah membangunkan makam Dato’ Bendahara Tepok dan Makam Dato’Sagar Diraja yang terdapat di Kampung Lubok Batu, Segamat. Beliau juga melibatkan diri dalam Pasukan Sukarela Askar Timbalan Setia (JVMF) dimana saja beliau berkhidmat. Wan Idris sangat dihormati dan sangat berdisiplin dalam menjalankan tugasnya.

Beliau juga tidak melupakan saudara-mara dan asal-usulnya di Segamat. Kaum kerabat dan penduduk Segamat sangat berbangga dengan kewibawaan dan ketokohan Dato’ Wan Idris. Beliau dianggap benar-benar mewarisi peradapan keturunan bangsawannya, iaitu darah Temenggong, Bendahara dan juga kerabat Diraja. Beliau juga amat menitik beratkan keutamaan melanjutkan pelajaran di kalangan keluarga dan juga penduduk Segamat. Beliau sering pulang dan menziarahi kampung halamannya di Segamat sepanjang beliau berkhidmat dengan Kerajaan Johor di luar Segamat. Berikutan dari itu ramai juga tokoh-tokoh terkenal dan cendikiawan lahir dari Segamat.

Dato’ Wan Idris juga berpegang kuat kepada agama. Beliau sangat menghormati para ulamak dan sering mengadakan kenduri tahlil mengingati jasa-jasa mereka yang telah meninggal dunia di masjid-masjid di Segamat. Beliau juga menggalakkan pembelajaran agama sistem pondok dibangun di Segamat sebagai alternatif kepada orang kampong yang tidak mahu atau mampu menghantar anak-anak ke sekolah kerajaan. Pada tahun 1930, ketika Dato’ Abdullah Esa menjadi Persuruhjaya Segamat, Dato’ Wan Idris telah meminta agar kubur datuk nenek moyangnya dipulihara. Beliau amat peka kepada kepentingan sejarah dan asal usul. Permintaan beliau telah dilaksanakan oleh Dato’ Abdullah. Makam-makam lama didaftar, ditembok, dibuat bumbung dan pagar.

Ketika berkhidmat sebagai Persuruhjaya Kastam Muar pada tahun 1920-an, beliau telah menubuhkan Pasukan Gelap Kastam iaitu satu kumpulan penyiasat dan pengesan kegiatan penyelupan barang-barang tanpa membayar cukai kepada kerajaan. Pasukan ini berpakaian awam dan sering melakukan penyamaran. Mereka bukan sahaja mendapat maklumat daripada orang awam tetapi juga daripada angota-angota kongsi gelap Melayu dan Cina.

Di Muar, kongsi gelap Melayu yang bekerjasama dengan kerajaan termasuk Jabatan Polis, Jabatan Kastam, Pejabat Pemungut hasil dan Cukai dan Pasukan Sukarelawan Timbalan Setia (JVMF) ialah Pasukan Rimau Muar yang diketuai oleh Mohd Yasin JMF. Beliau mempunyai hubungan yang rapat dengan Daato’ Wan Idris, Orang Kaya Muar dan pegawai-pegawai kerajaan Muar. Kumpulan Rimau dipercayai ditaja oleh pihak Istana dan pembesar Johor secara tidak rasmi. Ini adalah kerana Mohd Yasin sendiri adalah bekas Askar Tuanku (JMF) dan mengenali hampir semua pembesar dan pegawai tinggi kerajaan secara sulit termasuk Dato’ Wan Idris. Mereka pernah bersama-sama semasa berada dalam Pasukan Timbalan Setia (JMF).

Mohd Yasin JMF mengambilalih kepimpinan Rimau Muar dari bapa saudara pupunnya Hj Abd Kadir bin Yusuf, bekas Askar Tuanku (JMF) dan anak Orang Kaya Yusuf Muar. Kumpulan Rimau telah ditubuhkan oleh Abdullah Teuko, datuk Mohd Yasin JMF sebelah ibu pada tahun 1895. Datuk Mohd Yasin sebelah bapa iaitu Hj Mohd Noh ialah peneroka Bakri dari Bandar hingga ke Batu 5 dan menjadi naib penghulu Bakri tidak bertauliah dari 1871 hingga 1900. Nenek Mohd Yasin JMF iaitu isteri Hj Mohd Noh, Tun Zainab bt. Tun Mansor mempunyai pertalian darah dengan Wan Idris Wan Ibrahim. Bapa Tun Zainab iaitu Tun Mansor adalah kekanda kepada Sultan Ahmad Pahang dan keluarga ini mempunyai datuk nenek moyang yang sama iaitu Bendahara Tun Habib Abd. Majid, Dato’ Skudai mahupun Bendahara Tepok.

Sehubungan dengan itu Wan Idris mendapat kerjasama sepenuhnya dari Mohd Yasin JMF. Malah kumpulan Rimau menjadi mata dan telinganya. Kumpulan Rimau ialah kongsi gelap Melayu prokerajaan yang menguasai Bandar Maharani secara tidak rasmi. Kumpulan Rimau telah dibubarkan oleh Mohd Yasin JMF pada Disember 1947. Pasukan Gelap Kastam dengan bantuan Kumpulan Rimau, sering berjaya membanteras aktiviti penyeludupan terutama terhadap getah pada masa itu. Jabatan Kastam dan Pejabat Pemungut Cukai Muar mencatat rekod yang cemerlang membanteras penyelupan dan telah memungut hasil yang tinggi sebelum perang hingga perang meletus pada tahun 1945. Kerajaan berjaya memperoleh hasil yang banyak dari penggunaan sistem kupon yang diperkenalkan.

Pada tahun 1930-an, Wan Idris bin Wan Ibrahim bertugas di Johor Bahru. Kecekapan dan disiplin tenteranya telah mempengaruhi etika beliau bekerja. Di Johor Bahru beliau ditugaskan sebagai Pemungut Cukai dan Hasil Tanah Johor Bahru. Beliau telah melaksanakan tugas tersebut dengan baik. Bandar Johor Bahru amat pesat membangun dan dalam bidang ini beliau dianggap sampai kepada kemuncaknya apabila beliau dilantik menjadi Pemungut Cukai dan Hasil Tanah Johor pada tahun 1935.

Mengikut rekod, disepanjang perkhidmnatan beliau ketika berkhidmat di Pejabat Pemungut Cukai dan Hasil Tanah dari tahun 1910 hingga 1935, hasil perbendaharaan Kerajaan Negeri Johor meningkat dengan begitu tinggi. Sebagai perbandingan, pada tahun 1912, pungutan hasil Johor ialah 4,348,642 ringgit, (Empat juta tiga ratus empat puluh lapan ribu dan enam ratus empat puluh dua ringgit), pada tahun 1920 pungutan hasil telah meningkat kepada 11,838,776 ringgit (sebelas juta lapan ratus tiga puluh lapan ribu dan tujuh ratus tujuh puluh enam ringgit) dan pada tahun 1934, pengutan hasil meningkat dengan perolehan 16,660,594 ringgit (enam belas juta enam ratus enam puluh ribu dan lima ratus sembilan puluh empat ringgit).

Perbandingan gaji bulanan berikut dapat membandingkan kuasa beli atau nilai ringgit ketika itu yang dapat menggambarkan betapa banyak atau besar hasil yang dikutip oleh kerajaan Johor. Pada tahun 1912, gaji serendah 18 ringgit sebulan dapat menampung sebuah keluarga untuk menyara hidup selama sebulan. Pada tahun 1920 gaji 30 ringgit dan pada tahun 1934 gaji kakitangan kerajaan serendah 40 ringgit adalah cukup untuk menyara sebuah keluarga yang terdiri ibu, bapa dan 4 orang anak dengan selesa.

Sehubungan dengan kejayaan Dato’ Wan Idris yang telah meningkatkan kutipan hasil dan cukai kerajaan, beliau telah menjadi antara pegawai kanan Sultan Ibrahim yang sangat dikasihi dan dipercayai oleh baginda. Ini adalah kerana, ketika baginda mengambil teraju pemerintahan, kedudukan kewangan perbendaharaan dan khazanah negeri Johor berada di tahap yang amat membimbangkan. Pihak Inggeris sering mengambil kesempatan menegur keadaan kedudukan kewangan negeri Johor dan menuduh ketidakcekapan dan berlaku pemborosan. Ini adalah satu daripada helah dan tekanan Inggeris untuk mencari peluang campur tangan dalam pemerintahan Kerajaan Negeri Johor.

Pada hakikatnya, Johor dikaca mata Inggeris adalah sebuah negeri yang kaya. Hasil buminya dijangka dapat memberi keuntungan yang sangat besar kepada Inggeris jika mereka dapat menguasainya. Ini disedari oleh Sultan dan pembesar-pembesar Johor. Sultan telah menunjukkan kekayaan bagindadengan menghadiahkan kerajaan Ingeris dua skuadron pesawat terbang ketika Perang Dunia Pertama yang bernilai jutaan paun British. Pada tahun 1935, sekali lagi Sultan Ibrahim menghadiahkan 500,000 paun Inggeris (lima ratus ribu paun) kepada King George sempena Hari Keputeraan baginda. Wang hadiah Sultan Ibrahim itu telah digunakan membuat pengkalan tentera laut Inggeris di Singapura.

Kemakmuran Johor yang kaya ini juga diperlihatkan oleh sultan Johor dengan membina pelbagai bangunan kerajaan dan juga istana-istana baginda dan kaum kerabat baginda diseluruh negeri Johor. Bangunan kerajaan yang paling banyak dibina di seluruh Johor ialah bangunan sekolah. Istana-istana hinggap di setiap daerah diperbaiki, diperbesar malah ada yang dibina baru. Sultan juga sering berangkat ke Eropah berserta rombongan keluarga Diraja atau bersama rombongan pembesar-pembesar baginda. Baginda juga sering keluar negara untuk menyertai sukan lumba kuda yang sangat diminati baginda. Penasihat kewangan baginda selain pembesar-pembesar kanan Johor yang lain ialah Dato’ Wan Idris sendiri.

Menjelang tahun 1920-an hingga awal 1940-an, perbelanjaan dan kemewahan sultan Johor ini mula mendapat perhatian dan kritikan rakyat Johor sendiri. Antara tokoh yang sangat berani menegur sultan dalam urusan perbelanjaan kewangan ialah Dato’ Onn Jaafar dan Dato’ Abd Rahman Mohd Yasin. Terdapat juga penulis-penulis Melayu menulis ketidakwajaran Sultan Ibrahim menggunakan wang negeri mahupun wang sendiri kepada perkara yang tidak berfaedah dan pembaziran. Pandangan dan kritikan dari fikiran anak-anak Melayu yang bersamangat untuk memperbaiki standard hidup Melayu ini seolah-olah tidak dipedulikan oleh Sultan Ibrahim. Beliau hanya mendengar dari Majlis Mesyuarat Negeri dan Majlis Jemaah Menteri Johor.

Dato’ Wan Idris adalah tokoh pembesar yang dilihat menyebelahi pendirian Sultan Ibrahim. Beliau berpendapat, sultan telah menjalankan tanggongjawab baginda dan adalah hak baginda bagaimana untuk membelanjakan wang milik baginda. Dato’ Onn pernah mengkritik baginda sultan yang menggunakan tenaga Askar Timbalan Setia dan tahanan-tahanan penjara berkerja di ladang baginda tetapi Dato’ Wan Idris tetap mempertahankan tindakan sultan sebagai mengurangkan pembaziran kerana jika tidak dikerah bekerja mereka tidak berbuat apa-apa manakala mereka diberi gaji dan sara hidup samada Pasukan Timbalan Setia mahupun banduan di penjara.

Dato’ Wan Idris pada era sebelum Perang sangat dekat dengan sultan. Ketika Perang Dunia Kedua dan Johor diperintah Jepun, Dato’ Wan Idris menjadi ADC Sultan Ibrahim. Sultan Ibrahim dan pembesar Johor diberi keistimewaan memerintah mengikut arahan Jepun kerana baginda pernah menerima Bintang Kehormat Maharaja Jepun, pangkat satu yang bertaraf kerabat Diraja Maharaja Meiji. Dato’ Wan Idris selaku pegawai ADC Sultan Ibrahim bertanggongjawab memastikan keselamatan Sultan Ibrahim. Di bawah beliau, terdapat pegawai-pegawai dari tentera Jepun yang ditugaskan khas menjaga keperluan Sultan Ibrahim dalam menjalankan tugas baginda sebagai Sultan kepada rakyat Johor dan juga sebagai Ketua Suku Peribumi Zon Selatan yang meliputi Tanah Melayu, Singapura dan Sumatera.

Baginda Sultan dan Wan Idris berulang alik dari Istana Hinggap di Batu Pahat dan Istana Seri Pelangi di Pasir Pelangi Johor Bahru. Wan Idris juga juga kerap berurusan di Singapura bersama sultan kerana Singapura menjadi ibu pejabat Pentadbiran Tentera Jepun Zon Selatan. Mufti pribadi Sultan ketika Zaman Jepun ialah Kiai Fadhil Banten. Manakala Menteri Besar Johor ialah Engku Abdul Aziz Engku Abd Majid. Dato’ Onn ketika itu menjadi pegawai pengawal bekalan makanan Johor di Johor Bahru.

Selepas perang tamat pada tahun 1945, Dato’ Wan Idris memohon berkhimat di Segamat, daerah tumpah darah dan kampong halaman beliau. Permohonan beliau telah diperkenan oleh Sultan Ibrahim. Beliau telah balik ke Segamat menjawat jawatan Pegawai Daerah. Tujuan utama Dato’ Wan Idris balik ke Segamat adalah untuk memulih dan mengembalikan semangat penduduk Segamat khususnya kaum kerabat beliau kerana Segamat dimasuki tentera Jepun dan menjadi pengkalan tentera Jepun yang besar sebelum mereka berjaya menawan Singapura.

Ketika di Segamat, Dato’ Wan Idris berjaya membagun semula Segamat dari segi fizikal mahupun moral. Beliau berjaya menghidupkan semangat dan keyakinan penduduk Segamat serta merancakkan semula aktiviti yang berupaya mengeluarkan hasil. Sumber hasil bumi Segamat ialah pembalakan dan hasil-hasil hutan disamping hasil-hasil pertanian. Masalah besar penduduk ialah gangguan pengganas komunis. Dato’Wan Idris telah mempebesarkan Pasukan Sukarela Timbalan Setia (JVMF) disamping berjaya memohon pelbagai operasi memburu pengganas dan latihan ketenteraan diada dan dilakukan di hutan Segamat. Meskipun kedudukan Segamat menjadi pilihan pengganas komunis membuat pengkalan atau pusat ketenteraan mereka, tetapi pengganas komunis tidak dapat berkuasa mahupun dapat mempengaruhi pemikiran penduduk Segamat.

Segamat terus membangun dan berkembang seperti daerah-daerah lain di Johor. Dato’ Wan Idris sangat bekerja keras dan telah menabur jasa di Segamat tetapi beliau tidak menceburkan diri dan berminat dengan aktiviti politik. Beliau juga tidak dapat lama berkhidmat di Segamat. Penduduk Segamat berasa sedih apabila mendapati Dato’ Wan Idris telah dititah oleh Sultan Ibrahim untuk bertugas di Batu Pahat menjadi Pegawai Daerah menggantikan Dato’ Onn Jaafar yang dilantik menjadi Menteri Besar Johor pada tahun 1946. Mereka terpaksa merelakannya kerana mereka tahu bahawa Dato’ Wan Idris adalah orang kesayangan dan kepercayaan Sultan Ibrahim.

Di Batu Pahat ketika itu, semangat perjuangan orang-orang Melayu menuntut pembubaran Malayan Union adalah sangat hebat. Semua orang Melayu telah bersatu padu memperjuangkan pemansuhan Malayan Union yang dianggap tidak sah dan biadab kerana merampas hak orang Melayu dan kedaulatan raja Melayu di tanahair mereka, Tanah Melayu. Orang Melayu Batu Pahat telah berjaya menubuhkan Pergerakan Melayu Semenanjung Johor yang diketuai oleh Dato’ Onn bin Jaafar. Pertubuhan ini berjaya mengadakan beberapa kongres Melayu yang besar pada tahun itu hingga berjaya menyatupadukan semua pertubuhan Melayu dari seluruh Semenanjung Tanah Melayu yang dikenali sebagai UMNO. UMNO telah ditubuhkan dengan rasminya di Johor Bahru pada 11 Mei 1946.

Ketika Dato’ Wan Idris dititah sultan berkhidmat di Batu Pahat dan Dato’ Onn dipanggil ke Johor Bahru menjadi Menteri Besar, terdengar desas-desus Sultan Ibrahim sebenarnya bercadang menghadkan kegiatan dan populariti Dato’ Onn. Dato’ Wan Idris pula dijadikan mata dan telinga baginda di Batu Pahat kerana ada antara mereka yang ekstrim telah mula menuntut merdeka seperti Indonesia. Mereka menolak kerajaan beraja atau sultan. Hal ini telah dilaporkan oleh Dato’ Wan Idris kepada baginda Sultan dan telah disahkan oleh Dato’ Onn . Dato’ Onn sangat bijak mengambil kesempatan ini kerana beliau tahu bahawa Sultan Ibrahim juga sangat berpengaruh dan ditakuti oleh pegawai Inggeris. Pengaduan Sultan kepada pihak Inggeris telah memberi keuntungan kepada perjuangan UMNO. Ini adalah kerana pihak Inggeris tidak sanggup berdepan dengan pejuang kemerdekaan yang menggunakan senjata atau pertumpahan darah sebagaimana berlaku di Indonesia.

Dato’ Wan Idris telah membuktikan kesetiaannya kepada Sultan dengan melaporkan segala aktiviti politik yang berlaku di Batu Pahat. Beliau juga menyiasat dan melaporkan segala titah yang dikehendaki Sultan. Manakala Dato’ Onn pula telah menggunakan kedudukannya sebagai Menteri Besar Johor, menjalankan aktiviti UMNO. Akhirnya beliau telah ditegur sultan dan pada tahun 1950, Sultan Ibrahim telah mencabar Dato’ Onn supaya mengutamakan pembangunan negeri Johor daripada hal politik Melayu. Dato’ Onn telah menyahut cabaran bapa angkatnya dengan meletak jawatan Menteri Besar Johor pada 18 Mei 1950 untuk menumpukan perhatian terhadap aktiviti UMNO menuntut kemerdekaan.

Terdapat juga maklumat dari beberapa responden bahawa peristiwa ini berlaku adalah hasil dari salah satu strateji dan jarum suntikan Inggeris untuk melemahkan Dato’ Onn yang tidak digemari mereka melalui pengaruh Sultan Johor. Mereka juga berusaha menggunakan pembesar-pembesar kesayangan dan kepercayaan Sultan Ibrahim seperti percubaan mereka terhadap Dato’ Wan Idris. Inggeris juga cuba menghasut Dato’ Wan Idris supaya menghalang atau mensabotaj Dato’ Onn tetapi Dato’ Wan Idris tidak memberi apa-apa respon. Usaha Inggeris ini akhirnya dianggap berjaya juga walaupun bukan dari bantuan Dato’ Wan Idris, apabila Dato’ Onn yang digeruni Inggeris kerana kebijaksanaannya diketepikan oleh orang Melayu sendiri. Inggeris sangat faham strateji mereka menggunakan sentiment emosi orang-orang Melayu sendiri dengan memperkenalkan YM Tunku Abd Rahman Putra yang dianggap lebih toleren daripada Dato’ Onn telah berjaya.

Sebelum peristiwa perletakan jawatan Menteri Besar oleh Dato’ Onn, Dato’ Wan Idris telah dinaikkan pangkat oleh Sultan Ibrahim sebagai Timbalan Menteri Besar pada 22 Mac 1948. Beliau adalah seorang yang jujur, cekap dan setia kepada Sultan. Beliau sering dipuji Sultan dihadapan pembesar dan pegawai tinggi kerajaan Johor. Diwaktu yang sama, Dato’ Wan Idris terus menjalankan tugas beliau sebagai Persuruhjaya Cukai dan Hasil Tanah Negeri Johor. Beliau telah menganggotai Majlis Mesyuarat Negeri dan juga menjadi Ahli Majlis Jemaah Menteri Johor. Kedua-dua Majlis ini dipengerusikan oleh Sultan Johor.

Dato’ Wan Idris Wan Ibrahim sangat terkenal sebagai seorang pegawai tinggi dan pembesar negeri Johor yang agak pendiam tetapi sangat bijak mengenal segala masalah dan bijak mencari jalan penyelesaiannya. Beliau mempunyai karisma kepimpinan yang tinggi dan ini diakui oleh Dato’ Onn selaku adik angkat beliau. Mereka sebenarnya amat rapat kerana sama-sama membesar dibawah bumbung yang sama. Dato’ Onn pernah memujuk abang angkatnya, Dato’ Wan Idris supaya membantu beliau melaksana dan menjalankan aktiviti politik orang Melayu memperjuangkan kemerdekaan. Dato’ Wan Idris tidak menyertai Dato’ Onn tetapi beliau tidak pernah menghalangnya malah diberi galakan, sokongan dan bantuan.

Terdapat juga maklumat dimana Dato’ Wan Idris sendiri pernah dituduh tidak berjiwa Melayu. Beliau pernah dituduh memberi nasihat yang salah kepada Sultan kerana menandatangani penyerahan kuasa kepada Mac Michael. Tetapi dinafikan sendiri oleh Sultan kerana baginda berpendirian, duduk dibawah naungan Inggeris adalah lebih baik daripada menuntut merdeka dan bekerajaan sendiri jika belum berkemampuan. Satu perkara dimana Dato’ Onn amat berterima kahsih kepada Dato’ Wan Idris ialah sokongan Dato’ Wan Idris dan Tengku Mahkota Ismail sehingga pihak UMNO diberi izin menggunakan Istana Besar Johor oleh Sultan Ibrahim untuk mengadakan Kongres Melayu malah perbelanjaan juga dibantu biaya.

Meskipun kadang-kala Dato’ Onn sering terasa bayang-bayang Dato’ Wan Idris selalu mengekorinya kerana umum mengetahui bahawa Dato’ Wan Idris adalah mata-mata Sultan Ibrahim, bapa angkat mereka, Dato’ Onn tidak pernah mengesyaki apa-apa yang berbentuk negatif dan menghianatinya. Ini adalah kerana Dato’ Onn sebagai adik, juga mengambil nasihat Dato’ Wan Idris dan menjadikannya sebagai dasar perjuangan iaitu supaya jangan sampai Melayu menghapuskan kedaulatan raja mereka sendiri. Ini amat terkesan di sanubari Dato’ Onn kerana mereka mengetahui asal-usul keturunan mereka.

Setelah Dato’ Onn meletak jawatan Menteri Besar Johor pada 18 Mei 1950, Dato’ Wan Idris yang ketika itu sedang menjawat Timbalan Menteri Besar telah dititah Sultan memangku jawatan Menteri Besar. Beliau telah menjunjung titah menjalankan tugas Menteri Besar sehingga 20 Februari 1952. Beliau telah menjalankan tugasnya dengan penuh didikasi dan mendapat sepenuh kepercayaan dari Sultan Ibrahim. Walaupun begitu, sultan tetap menghargai jasa Dato’ Onn yang telah menyelamatkan kedaulatan raja-raja Melayu dan berjaya membubarkan Malayan Union dan menubuh dan menyatukan persatuan orang-orang Melayu dari seluruh negara yang dikenali sebagai UMNO. Baginda pada dasarnya mempunyai pandangan yang sama dengan Dato’ Onn iaitu menuntut kemerdekaan apabila telah bersedia menyiapkan segala keperluan asas terutamanya tenaga professional dan golongan berpelajaran tinggi serta ahli teknokrat yang mencukupi.

Baginda telah menerima nasihat Dato’ Onn dan sokongan Dato’ Wan Idris, supaya melantik Dato’ Syed Abd Kadir bin Syed Mohamed menjadi Menteri Besar Johor. Perlantikan ini dianggap sangat penting dan unik kerana inilah pertama kalinya, seorang Menteri Besar bukan dari kalangan kerabat, bukan berasal usul Melayu dan bukan dari pegawai kanan kelas A1. Tetapi ini telah diterima oleh Sultan kerana Dato’ Onn juga amat bijak membuat strateji agar pemikiran orang Melayu dapat terima dan berubah.

Saranan Dato’ Onn kepada Sultan Ibrahim telah disokong kuat oleh Dato’ Wan Idris selaku pemangku Menteri Besar dan penasihat kepercayaan Sultan. Dato’ Syed Abd Kadir dari keturunan Arab-Melayu juga dijangka dapat mempengaruhi saudagar dan jutawan Arab di Tanah Melayu dan di Singapura dan selain itu Dato’ Onn yakin pengaruhnya terhadap Dato’ Syed Abd Kadir juga dapat memainkan peranan sebagai Menteri Besar Johor di belakang Dato’ Syed Abd Kadir. Orang Melayu seluruh Tanah Melayu ketika itu, semuanya sedang bersemangat untuk merdeka dan Negeri Johor telah dijadikan kunci dan teladan untuk menyusun dan memulakan sebarang tindakan. Sultan Ibrahim pula merupakan sultan yang terkanan dan sangat berpengaruh dikalangan raja-raja Melayu. Jika kerajaan Johor menunjukkan pengecualian dan tidak mengetuai perbincangan dan perjuangan menuntut kemerdekaan, berkemungkinan besar pihak Inggeris tidak mempedulikan bantahan rakyat terhadap dasar-dasar penjajahan Inggeris.

Kedudukan dan pendirian Dato’ Wan Idris yang terlalu setia kepada sultan dijangka memperlambatkan kejayaan dalam perundingan menuntut kemerdekaan. Di satu pihak lain pula menganggap Dato’ Wan Idris adalah juga seorang patriot kerana sanggup berkorban melepaskan jawatan dan kekanannya, tidak mementingkan diri. Dato’ Wan Idris bersetuju dengan pandangan Dato’ Onn demi untuk kepentingan orang Melayu bukan sahaja di Johor tetapi di seluruh Tanah Melayu. Beliau telah melepaskan tugas memangku jawatan Menteri Besar dan Dato’ Syed Abd Kadir bin Syed Mohamed, sahabat seperjuangan politik Dato’ Onn telah dilantik oleh Sultan Ibrahim menjadi Menteri Besar Ke-8 pada 20 Februari 1952 hingga 5 Jun 1955. Ketika itu Dato’ Syed Abd Kadir sedang menjawat hanya jawatan Setiausaha Pejabat Daerah Muar dan berada di kumpulan pegawai kerajaan kelas A3. Tetapi tidak menerima sebarang bantahan kerana peranan dan jasa Dato’ Onn serta titah Sultan Ibrahim.

Apabila Dato’ Syed Abd Kadir melepaskan jawatan Menteri Besar pada 5 Jun 1955 kerana persediaan piliharaya Persekutuan Tanah Melayu 1955, Dato’ Wan Idris telah dilantik oleh Sultan Ibrahim menjadi Menteri Besar Johor Ke-9 . Beliau telah bertugas dari 10 Oktober 1955 hingga 16 Jun 1959. Sebelum itu satu peristiwa bersejarah telah belaku dalam perkembangan politik Melayu dimana Dato’ Onn Jaafar telah keluar dari UMNO pada tahun 1951. Beliau bertindak keluar dari UMNO kerana ahli-ahli UMNO tidak bersetuju diatas saranan beliau untuk membuka keahlian UMNO kepada bukan Melayu.

Secara otomatik, Dato’ Onn juga terkeluar dari kumpulan merundingkan kemerdekaan yang diketuai beliau. Ahli-ahli UMNO telah memilih YM Tunku Abd Rahman menggantikan Dato’ Onn yang dituduh sudah terpengaruh kepada Inggeris kerana termakan budi. Ketika Dato’ Onn sedang kecewa inilah, Dato’ Wan Idris bersetuju menerima saranan Dato’ Onn agar memberi laluan kepada Dato’ Syed Abd Kadir menjadi Menteri Besar.

Pada tahun 1956, Dato’ Wan Idris juga telah memberi laluan kepada timbalannya iaitu Dato’ Mohd Seth supaya menggantikan beliau mewakili Sultan Johor sebagai wakil ahli Majlis Raja-raja Melayu dalam Rombongan Membincangkan Kemerdekaan di London. Dato’ Wan Idris tidak menaruh hati dan dendam meskipun ada khabar-kahbar mengatakan beliau tidak bersetuju merdeka dan dikhuartiri berpendirian serupa seperti Sultan Ibrahim yang tidak menyokong kemerdekaan segera.

Pada ketika itu beliau telah berusia 68 tahun. Beliau telah memohon Sultan Ibrahim yang menitahkan beliau mewakili baginda agar menggantikan dengan orang lain. Dato’ Wan Idris telah dengan ikhlas memohon beliau digantikan oleh Dato’ Mohd Seth atas sebab usia dan kesihatan. Disamping itu beliau juga memberi alasan yang sangat wajar terhadap keistimewaan Dato’ Mohd Seth yang boleh dipercayai baginda kerana beliau adalah Timbalan Menteri Besar, pernah menjadi setiausaha kerajaan Johor dan Dato’ Mohd Seth juga mempunyai hubungan darah dengan kerabat Diraja, keluarga Dato’ Onn dan juga dengan keluarga Dato’ Abd Rahman Yasin yang menguasai UMNO bersama YM Tunku Abd Rahman. Permohonan Dato’ Wan Idris ini telah diperkenan oleh Sultan Ibrahim. Persekutuan Tanah Melayu telah merdeka pada 31 Ogos 1957.

Kesemua rundingan kemerdekaan telah diwakili oleh Pemangku Sultan Johor iaitu Tengku Mahkota Johor, YM Tengku Ismail Ibn Sultan Ibrahim. Manakala wakil kuasa ekserkutif diwakili oleh Dato’ Mohd Seth. Dato’ Wan Idris Wan Ibrahim telah menumpukan perhatian beliau terhadap tugas-tugas Menteri Besar Negeri Johor dan melaksanakan semua amanah Sultan Ibrahim mentadbir negeri ketika baginda tidak berada di Johor. Sultan sering berada di luar negeri atas faktor perubatan dan kesihatan. Ini adalah kerana baginda sering uzor kerana usia tua. Setelah Persekutuan Tanah Melayu merdeka pada tahun 1957, kesihatan Sultan Johor yang telah berusia 84 tahun bertambah buruk. Baginda sering gering dan telah mangkat di London pada 8 Mei 1959.

Berikutan dari kemangkatan Sultan Ibrahim, Dato’ Wan Idris Wan Ibrahim telah melepaskan jawatan beliau sebagai Menteri Besar Johor Ke-9 pada 16 Jun 1959 untuk memberi laluan kepada penyandang baru mengikut Perlembagaan Persekutuan Tanah Melayu merdeka. Tan Sri Hassan Yunos yang telah menang dalam pilihanraya Persekutuan telah dilantik menjadi Menteri Besar Johor Ke 10pada 27 Jun 1959 dan berkhidmat sehingga 31 Jan 1967. Beliau merupakan Menteri Besar pertama pilihan rakyat mengikut sistem pemerintahan demokrasi berparlimen.

Semenjak bersara, Dato’ Wan Idris banyak berehat dan mengurus Jemaah Kerabat Diraja Johor yang dianggotainya. Beliau merupakan ahli berdarah kerabat dan juga berjiwa rakyat tertua yang aktif sehingga 1965. Pada tahun 1973, Dato’ Wan Idris Wan Ibrahim telah menghembuskan nafasnya yang terakhir dengan diiringi kesedihan dari seluruh rakyat Johor terutamanya kaum kerabat beliau dan penduduk Segamat. Beliau adalah ikon keluarga Temenggong Muar dari zuriat Bendahara Tepok dan bendahara Melaka. Beliau telah menunjukkan taat setia yang begitu berhemah dan tidak pernah menderhaka atau mengambil kesempatan membalas dendam terhadap perlakuan Sultan Johor ke atas keluarganya.

Dato’ Wan Idris Wan Ibrahim adalah seorang pembesar Johor yang amat berjasa dan sangat bijaksana terlahir dari dasar dan perancangan teliti Sultan Abu Bakar dalam bidang pelajaran. Beliau juga merupakan salah seorang pembesar Johor yang berjaya membuktikan kebolehan dan kecekapan Melayu mentadbir dan memerintah negeri secara moden. Kejayaan dan jasa beliau yang terbesar ialah mengawal perolehan hasil Johor sehingga menjadikan Johor sebagai negeri Melayu yang terkaya di era perkhidmatan beliau. Beliau sangat dikasihi dan dipercayai oleh Sultan Ibrahim Johor dan beliau telah menunjukkan ketaatan dan kesetiaan yang tidak berbelah bahagi hingga ke akhir hayat. Jasa dan bakti beliau telah dikenang dengan menamakan bangunan sekolah, jalan raya, taman perumahan dan kampong di Segamat, Batu Pahat dan di Kota Tinggi.

Oleh Tun Sheikh Engku Bendahara

http://sejarah-tunsheikh.blogspot.com/search?updated-min=2009-01-01T00:00:00-08:00&updated-max=2010-01-01T00:00:00-08:00&max-results=1

Tweet

Dato' Abdul Rahman Yasin Tokoh Rakyat Profesional Johor

Muar banyak mencatatkan kelahiran tokoh pemimpin yang berwibawa. Tidak dapat dinafikan lagi Muar seolah-olah berperanan seperti kilang pengeluar tokoh-tokoh berwawasan yang terkenal. Tokoh tradisional banyak terlahir di sepanjang Sungai Muar hingga ke Segamat. Manakala tokoh-tokoh pemimpin moden terlahir di kawasan bandar merentas ke kawasan yang dulunya terkenal sebagai Padang dan pada hari ini meliputi kawasan pantai ke arah Batu Pahat. Hal ini adalah disebabkan sejarah tamadun Muar adalah antara tertua di Johor. Orang Muar juga amat peka terhadap pendidikan.

Bagi sejarah negeri Johor pula, tokoh-tokoh pemimpin terkenal adalah berasal dari Muar dan Johor Bahru. Dua kumpulan tokoh pemimpin ini pada suatu ketika saling bersatu dan ada ketika yang lain tidak bersefahaman. Namun tiada sejarah mencatat tragedi peperangan akibat salah faham. Sebaliknya sering pula mewujudkan keadaan yang lebih baik hingga kadangkala tanpa terduga langsung.

Pada lazimnya, tokoh kepimpinan Johor Bahru mempunyai sejarah, pengaruh dan pengalaman dan berasal-usul daripada keturunan pembesar tradisional Johor-Pahang. Mereka mewarisi hal-hal kebudayaan dan pentadbiran atau politik Melayu daripada Kesultanan Melayu Melaka. Manakala tokoh-tokoh Muar pula boleh dikatakan berasal-usul daripada keturunan pemimpin pendakwah yang bebas dan mempunyai pengalaman berdagang dan mempunyai pengaruh kebugisan. Dua faktor ini amat menarik diperhatikan kerana latar belakang inilah yang mencorakkan politik Melayu Johor.

Dato’ Abdul Rahman bin Muhammad Yasin ialah salah seorang tokoh Johor yang terkenal dan berwibawa berasal dari Muar. Negara terhutang budi kepada beliau kerana beliau ialah antara tokoh Melayu yang cepat dapat melihat jurang bahaya perpaduan Melayu ketika ditinggalkan oleh Dato Onn Jaafar pada tahun 1951. Beliau dengan segera telah menyusun strategi mengisi kekosongan kepimpinan dan mengemudi hala tuju politik Melayu. Ketika itu keadaan orang Melayu adalah umpama anak ayam sedang bertebaran tanpa ibu dengan sangkar yang kosong. Hal ini dilihat oleh pemerhati politik sebagai suatu keadaan yang amat bahaya kerana kepimpinan Dato’ Onn yang sangat popular dan menjadi tempat orang Melayu yang baru mengenal politik bergantung tiba-tiba mengambil keputusan keluar daripada UMNO untuk menerajui parti yang membuka keahlian kepada bukan Melayu. 

Dato’ Abdul Rahman bin Muhammad Yasin yang pada mulanya tidak bersefahaman dengan Dato’ Onn telah segera mengambilalih dan menerajui barisan pelaksana dengan cita-cita untuk merdeka. Beliau melihat peluang ini untuk meneruskan cita-cita beliau memperjuangkan kemerdekaan bangsa Melayu daripada penjajahan Inggeris di luar perspektif kemerdekaan Johor yang diperjuangkan Persatuan Melayu Johor di bawah pimpinannya. Wawasan Dato’ Onn untuk menentang Malayan Union secara menyeluruh adalah dipersetujuinya, tetapi wawasan Dato’ Onn untuk menyiapkan diri dalam pelbagai bidang terlebih dahulu sebelum menuntut kemerdekaan tidak diterimanya.

Dato' Abdul Rahman juga menolak keistimewaan raja-raja yang dianggapnya sebagai candu melemahkan pemikiran rakyat jelata kerana terlalu terikat dan terkongkong dengan tulah dan daulat yang diada-adakan.Mengekalkan kedudukan sultan hanya sebagai lambang dipersetujuinya tetapi mengutamakan keistimewaan, hak dan kuasa raja tidak disukainya. 

Pemikiran Dato’ Abdul Rahman pada hakikatnya dipengaruhi oleh latar belakang dirinya yang berpendidikan Melayu ketika membesar dalam kalangan masyarakat birokrat Melayu Padang dan pengaruh pengamatan terhadap kebebasan pentadbiran Inggeris ketika beliau menyambung pelajaran Inggeris di Singapura pada tahun 1890-an. Pada tahun 1895, ketika beliau mula berkhidmat sebagai kerani dalam pentadbiran awam Johor, beliau telah menunjukkan kebolehan yang tinggi sehingga diberi peluang menjadi pesuruhjaya daerah, majistrate dan bendahari negeri Johor. Beliau juga mempunyai hubungan yang baik dengan Kesatuan Melayu Singapura yang sedang peka dengan arus menuntut persamaan pengiktirafan dan layanan kepada pegawai dan orang Melayu oleh Inggeris di Singapura. Beliau aktif menyokong pandangan dan debat berkenaan pengiktirafan pegawai-pegawai Melayu yang mempunyai pendidikan Inggeris di Singapura. 

Pada tahun 1939, Dato’ Abdul Rahman telah menubuhkan Persatuan Melayu Johor yang memperjuangkan pengiktirafan pegawai Melayu dalam pentadbiran Inggeris. Persatuan ini juga menyokong dan mengutamakan hak-hak keistimewaan Melayu seperti pelajaran, adat dan kebudayaan. Tetapi ia memandang negatif terhadap kealfaan dan kecuaian istana. Pada zaman pendudukan Jepun, Kesatuan Melayu Johor yang diketuai oleh Dato’ Abdul Rahman telah meneruskan perbahasan ahli mengenai hak-hak istimewa orang Melayu. Apabila beliau mendengar ura-ura penubuhan Malayan Union, Dato’ Abdul Rahman telah menggabungkan diri dengan Lembaga Kesatuan Melayu Johor dari Muar yang dipimpin oleh Dr. Hamzah mengadakan demonstrasi membantah usaha Mac Michael mendapatkan tandatangan Sultan Ibrahim untuk menubuhkan Malayan Union. 

Apabila Mac Michael berjaya mendapat tandatangan Sultan Ibrahim untuk menubuhkan Malayan Union pada tahun 1945, Dato’ Abdul Rahman mengadakan suatu perjumpaan ramai di Masjid Abu Bakar pada 2 Februari 1946. Beliau dan penyokongnya menentang tindakan Sultan Ibrahim dengan mengeluarkan satu surat bantahan rasmi yang ditandatangani oleh perwakilan 7 orang yang dikenali sebagai Kumpulan Orang Tujuh. Mereka secara bertulis tidak mengiktiraf Sultan Ibrahim sebagai Sultan Johor. Kumpulan 7 yang diketuai oleh Dato’ Abdul Rahman juga membuat kempen dan penerangan kepada rakyat agar tidak perlu taat dan setia kepada Sultan Ibrahim kerana sultan telah melanggar Perlembagaan Tubuh Kerajaan Johor 1895. Dato’ Abdul Rahman ketika itu ialah seorang majistrate kanan dalam perkhidmatan awam Johor berasa berhak memastikan Johor terus merdeka dan bebas mencorakkan sistem pentadbirannya sendri. 

Sehubungan dengan itu, banyak ahli Persatuan Melayu Johor telah diugut dengan pemecatan kerja oleh kerajaan Johor kerana dianggap telah menentang sultan dan kerajaan Johor. Persatuan Melayu Johor tidak berdiam diri. Mereka telah mengambil langkah mengedarkan surat-surat kepada orang ramai bagi menerangkan keadaan yang sebenarnya. Keadaan menjadi kecoh apabila sebilangan pegawai kerajaan telah ditahan kerja kerana menyalahi undang-undang kerajaan menyiarkan risalah-risalah kepada orang ramai yang boleh membangkitkan perasaan menentang kerajaan.

Bidasan dan tentangan yang diterima oleh Persatuan Melayu Johor di bawah pimpinan Dato’ Abdul Rahman sebenarnya tidak melumpuhkan semangat pemimpin-pemimpin persatuan ini. Sebaliknya, mereka telah menjalankan kegiatan-kegiatan yang bertujuan untuk menyedarkan orang Melayu tentang pentingnya mereka memainkan peranan dalam keadaan kedaulatan Melayu sedang dicabar. Dalam ucapannya di Masjid Abu Bakar, beliau dengan tegas mengajak masyarakat membuka mata, mara berjuang mempertahankan hak sendiri. 

Ketika Dato' Onn mengadakan kongres Melayu , Dato’ Abdul Rahman sendiri tidak hadir dalam Kongres Kebangsaan Melayu 1946 di Kelab Sultan Sulaiman, Kuala Lumpur kerana kecewa dengan sikap Dato’ Onn Jaafar. Pada saat penubuhan UMNO, Persatuan Melayu Johor yang dipimpinnya tidak ada wakil dalam penubuhan UMNO di Johor Bahru pada 11 Mei 1946. Ini adalah kerana hubungan Dato’ Abdul Rahman dengan Dato’ Onn sentiasa tegang , walaupun Dato’ Onn berusaha mengambil hatinya dengan melantik beliau sebagai Pegawai Kewangan UMNO dalam tahun 1946 dan sebagai wakil UMNO dalam jawatankuasa kerja bagi membubarkan Malayan Union pada tahun 1947.Punca utama ketengangan ialah isu kedaulatan raja Melayu, keengganan menuntut merdeka segera dan bertolerate dengan Inggeris mengenai isu kewargaan pendatang asing.

Dato’ Abdul Rahman merupakan salah seorang daripada 7 orang wakil UMNO dalam Sidang Pleno Penggubalan Perlembagaan Persekutuan Tanah Melayu 1948 bagi menggantikan Perlembagaan Malayan Union. Sidang Pleno ini juga dianggotai oleh wakil kerajaan Inggeris dan DYMM Raja-raja Melayu. Sidang Pleno ini telah mengadakan sidang selama tiga bulan dan sidang terakhir diadakan pada 20 November 1946. Antara perkara yang menjadi perhatian dalam sidang ini ialah kedudukan raja-raja, Dewan Undangan Negeri, kedudukan orang Melayu dan kewarganegaraan. Syarat untuk mendapatkan warganegara diperketat. Kedudukan sultan dipulihkan semula. Setiap negeri mempunyai Dewan Undangan sendiri dan orang Melayu diberi kedudukan istimewa.

Selepas Dato’ Onn meninggalkan UMNO pada tahun 1951,Dato’ Abdul Rahman dan penyokong-penyokongnya telah kembali semula dalam UMNO dan dapat menguasai UMNO Johor dan Persekutuan. Beliau telah bekerjasama dengan YM Tunku Abdul Rahman setelah Tunku bersetuju mengutamakan kepentingan rakyat daripada mengutamakan keistimewaan raja-raja Melayu. Dato’ Abdul Rahman berpendapat bahawa raja-raja Melayu telah gagal dan cuai melaksanakan tanggungjawab terhadap rakyat. Raja-raja hanya mementingkan diri dan telah salah menggunakan kuasa yang telah diserahkan kepada pentadbir Inggeris. 

Oleh kerana Tunku tidak banyak pengaruh dan sokongan menyeluruh untuk memimpin UMNO, beliau telah memujuk Dato’ Abdul Rahman supaya membantunya. Tunku telah bersetuju dengan syarat yang dikemukakan oleh Dato’ Abdul Rahman untuk tidak mengutamakan kedudukan raja-raja dan juga bersetuju memindahkan ibu pejabat UMNO ke Johor Bahru. Dato’ Abdul Rahman pula bersetuju dengan permintaan Tunku supaya Persekutuan Tanah Melayu tidak menjadi sebuah republik. 

Apabila Persekutuan Tanah Melayu mencapai kemerdekaan pada tahun 1957, Dato’ Abdul Rahman dilantik sebagai Yang DiPertua pertama Dewan Negara. Bersama beliau menyumbang jasa dalam kabinet Tunku ialah anak-anaknya iaitu Dato’ Sulaiman dan Tun Dr. Ismail. Sepanjang tempoh perkhidmatannya, beliau telah memainkan pearanan penting terhadap hala tuju keputusan dan tindakan yang di putuskan di parlimen. Beliau telah memainkan peranan sebagai permerhati yang berkuasa menentukan corak pemikiran dan dasar-dasar di parlimen. Beliau amat mengambil berat tentang kemajuan pembangunan untuk rakyat dalam semua bidang. Beliau sangat peka terhadap isu-isu kesultanan dan sering menggugurkan dari senarai yang akan dibentangkan di parlimen. Ini adalah kerana beliau tidak mengehendaki pengaruh dan kuasa sultan dan raja-raja Melayu yang telah berlalu menjadi masalah kepada dunia moden yang bakal dihadapi. Keistimewaan Melayu difahami untuk rakyat jelata bukan kepada golongan istana yang tidak pernah merasa susah sampai tidak sadar terdapat rakyat marhaen yang menderita.

Dato’ Abdul Rahman telah meninggal dunia pada 24 Mei 1970. Ketokohan beliau selaku pemimpin rakyat berpendidikan tinggi dan professional banyak mempengaruhi pemimpin-pemimpin kontemporari Melayu. Ketegasan dan kejituan beliau membuat keputusan banyak diwarisi oleh anaknya Tun Dr. Ismail yang telah berjaya menjadi Timbalan Perdana Menteri Malaysia Kedua. Pemergiaannya adalah suatu kehilangan yang besar kepada negara bangsa Malaysia.

Oleh Tun Sheikh Engku Bendahara

http://sejarah-tunsheikh.blogspot.com/2010/07/dato-abdul-rahman-yasin-tokoh-rakyat.html

Tweet

Robin Hood Tanjung Puteri

TANJUNG Puteri (Johor Bahru) sebelum merdeka.

HUJAN baru sahaja reda. Hutan dan denai yang kami rentasi masih terasa basahnya. Tanah merah yang dipijak melekat pada kasut dan meninggalkan jejak. Sesekali bahu disapa nakal sisa titisan air hujan yang jatuh dari dedaunan.

Saat kaki berwaspada daripada tersadung akar pokok, mata terbeliak dikejutkan dengan dua ekor khinzir yang berlari meluru secara membabi buta. Memang kecut perut dibuatnya!

Itulah sebahagian rintangan yang terpaksa krew Jurnal lalui dalam usaha mengenali seorang lelaki bernama Si Bongkok. Pusara individu misteri itu dikatakan terletak lebih satu kilometer ke dalam hutan di Tanjung Belungkur, Johor.

Nama Si Bongkok mungkin tidak asing bagi rakyat negeri Johor sementelah ia disebut dalam lagu malar segar Tanjung Puteri.

Lagu yang dinukilkan pada 1950-an itu boleh dikatakan begitu mesra di telinga dan terus bermain di bibir rakyat negeri itu. Cuma, siapakah Si Bongkok yang disebutkan dalam bait-bait lagu itu tidak ramai individu ingin membongkarnya.

Pastinya Si Bongkok seorang yang penting. Kalau tidak, masakan ia disebutkan dalam lagu patriotik dan dikatakan menjadi lagu jati diri negeri Johor itu.

Tidak mungkin ia sekadar menceritakan tentang Tanjung Puteri yang merupakan nama lama Johor Bahru selain retorik dan kisah dongeng semata-mata.

Nama Si Bongkok mula dipopularkan oleh budayawan, Allahyarham Shaharom Husain menerusi pementasan drama berjudul Si Bongkok Tanjung Puteri di Dewan Jubli Intan Johor Bahru seawal tahun 1961.

Si Bongkok disifatkan telah bersemadi bersama sejarahnya yang terkambus. Dia dikatakan seorang pahlawan yang namanya terpadam dalam lembaran sejarah malah tidak hairanlah jika ada yang menyifatkan dia tidak wujud.

“Ada orang Johor yang tahu cerita tentangnya dan ada yang tidak tahu. Bagi saya, dia bukan pengkhianat, sebaliknya dia ialah seorang yang membela bangsa dan tanah airnya.

“Walaupun saya hanya mendengar ceritanya secara lisan, saya tetap percaya apa yang diceritakan. Semangatnya memperjuangkan tanah air membuatkan saya menjadikannya sebagai idola,” kata anak jati Johor, Khairil Muadzam Syah Jalil, 30.

Lanun baik

Khairil yang kesal kerana kisah Si Bongkok tidak banyak dihebahkan memberitahu, beliau hanya mengetahui tentang tokoh itu menerusi cerita mulut datuknya dan buku sejarah lama.

TANJUNG Belungkur merupakan antara lokasi pusara Si Bongkok selain di Johor Bahru.  

“Kisahnya menarik. Orang kata, dia lanun tapi lanun yang baik. Dia menyerang kapal-kapal Barat demi menyekat kemaraan mereka di Johor. Dia amat benci penjajah.

“Dia melanun sebagai caranya menentang penjajah. Dia merompak kapal mereka untuk tujuan baik, macam Robin Hood,” kata Khairil yang merupakan seorang peniaga saat ditemui di Tanjung Puteri baru-baru ini.

Tanjung Puteri yang terletak berdekatan Tambak Johor kini menjadi kawasan pelabuhan khas pihak kastam.

Khairil juga mempercayai mayat Si Bongkok bersemadi di Riau, Indonesia selepas jatuh ke dalam sebuah lubang gua akibat satu pertarungan.

Menyedari terdapat pelbagai versi cerita mengenai Si Bongkok, Jurnal mendapatkan penjelasan daripada Yayasan Warisan Johor.

Pegawai sejarah di yayasan berkenaan, Kamdi Kamil menerangkan kisah sebenar yang dipercayai ahli sejarah.

Menurut Kamdi, kisah Si Bongkok berlaku pada pertengahan abad ke-19 iaitu sekitar tahun 1855 hingga 1870.

Negeri Johor pada ketika itu diperintah oleh Temenggung Daeng Ibrahim. Pada tahun 1855 pusat pentadbiran Johor telah dipindahkan dari Teluk Belanga, Singapura ke Tanjung Puteri.

Ketika pemerintahan Temenggung Ibrahim di Tanjung Puteri, muncul seorang lelaki yang cacat fizikalnya tetapi mempunyai keberanian menentang campur tangan Inggeris dalam pentadbiran dan ekonomi Johor.

“Dia memang dilahirkan bongkok, badannya bengkok ke kanan dan mukanya herot ke kanan. Walaupun dia cacat tapi dia mempunyai fizikal yang kuat.

“Badannya besar dan gagah,” katanya sambil memberitahu Si Bongkok cekap bermain senjata seperti badik dan sangat mahir ilmu kelautan dan pelayaran.

“Ini mungkin kerana dia merupakan Orang Laut yang mahir dengan ilmu kelautan. Dia lahir dalam keluarga orang kebanyakan,” ujar Kamdi, anak kelahiran Batu Pahat.

Berebut Tanjung

Pada masa itu, Singapura telah dikuasai Inggeris dan Inggeris berniat untuk meluaskan jajahannya di Johor.

Mereka juga berusaha mengaut hasil-mahsul Johor seperti lada hitam, gambir, rotan dan damar serta dibawa ke Singapura selaku pusat pengumpulan hasil sebelum dibawa ke Eropah.

“Keadaan itu menimbulkan kemarahan Si Bongkok. Lalu, dia berjuang memusnahkan kapal-kapal dagang Inggeris. Dia melanun sekitar Selat Tebrau dari Pengerang hingga ke Kukup, perairan Kuala Sungai Johor dan perairan Singapura.

Hal itu telah membawa kesusahan kepada Inggeris. Gabenor Negeri-Negeri Selat, W.J Butterworth amat marah dan mahu kegiatan lanun dihapuskan. Pelbagai cara telah digunakan untuk menumpaskan Si Bongkok, ketua kumpulan lanun.

PERJALANAN ke pusara Si Bongkok mengambil masa sekitar 10 minit

Namun, ia tidak berjaya kerana dia dikatakan pahlawan yang handal, kebal dan tidak lut senjata tajam.

“Si Bongkok juga dikatakan mencintai gadis yang sama dengan adiknya, Panglima Putih. Hayatnya dikatakan berakhir apabila dia tertikam dirinya ketika bertarung dengan adiknya di Tanjung Puteri,” katanya sambil memberitahu gadis itu merupakan Tanjung, anak kepada Datuk Penggawa Timur.

Beritahu Kamdi, Si Bongkok dilihat dari dua persepsi. Masyarakat setempat menganggapnya sebagai wira yang pantang melihat negeri Johor dikuasai bangsa asing.

Sementara, Inggeris dan pemerintah pada masa itu melihatnya sebagai penderhaka dan pengkhianat kerana melakukan pembunuhan dan perompakan sesuka hati sekali gus menjejaskan aktiviti perdagangan amnya di salah sebuah pusat perdagangan utama selepas kejatuhan Melaka.

“Antara sebab juga sejarahnya tidak banyak diperkatakan mungkin kerana perjuangannya agak berbeza daripada sebahagian tokoh pejuang Johor yang cenderung menggunakan kepintaran berbanding pertumpahan darah.

“Johor merupakan satu-satunya negeri di Tanah Melayu yang tidak dikuasai Inggeris secara langsung. Datuk Abdul Rahman Andak misalnya amat menentang Inggeris tetapi dia memilih cara diplomasi dan kebijaksanaan,” ujarnya.

Pusara

Mengenai pusara Si Bongkok kini, Kamdi berkata, terdapat beberapa pendapat iaitu di lereng bukit Tanjung Puteri seperti yang disebut pada bait lagu Tanjung Puteri, kawasan Mahmoodiah dan Tanjung Belungkur.

Kamdi meyakini Tanjung Belungkur ialah tempat yang tepat kerana Tanjung Belungkur dipercayai kampung halaman Si Bongkok.

“Ada juga kemungkinan, Panglima Putih mengarahkan agar pusara adiknya dipindahkan dari Tanjung Puteri ke Tanjung Belungkur,” ujarnya.

Penulis novel Si Bongkok Tanjung Puteri dan pengkaji sejarah, Abdul Latip Talib turut berpendapat pusara Si Bongkok yang sebenar ialah di Tanjung Belungkur.

“Berdasarkan kajian saya dan pandangan penduduk sekitar Johor, pusaranya di Tanjung Belungkur. Dulu, pusaranya agak terbiar dan hanya bernisankan kayu tapi saya ambil inisiatif letak nisan batu,” katanya.

Abdul Latip juga menyifatkan Si Bongkok merupakan seorang pahlawan yang patut dikenang dalam sejarah.

“Dia lanun, tapi dia juga pahlawan kerana menentang penjajah. Dia hanya memusnahkan dan menyerang kapal dagang Inggeris. Namanya terpadam dalam sejarah kerana kebanyakan kisah sejarah ditulis oleh Inggeris.

PUSARA Si Bongkok di Tanjung Belungkur, Kota Tinggi, Johor.  

“Mengapa setelah lebih 50 tahun negara kita merdeka, kita masih mengikut telunjuk Inggeris menganggap dirinya sebagai penderhaka? Kenapa kita tidak boleh menganggap lanun yang menentang penjajah sebagai wira?

“Orang Inggeris sendiri menganggap lanun-lanun mereka sebagai pahlawan. Lanun Viking yang menguasai Ireland, Scotland, Perancis dan Rusia dianggap sebagai membantu memperkukuhkan kekuasaan Inggeris berbanding penjajah Barat yang lain,” katanya. Inggeris juga terkenal dengan lanun-lanun mereka seperti Edward Teach atau ‘Blackbeard’ dan Calico Jack Rackham.

Sementara itu, pegawai kastam di Pangkalan Marin Kastam di Tanjung Puteri, Syed Idid, 57 menceritakan, beliau telah mendengar bermacam-macam cerita pelik di kubur Si Bongkok di lereng bukit Tanjung Puteri, tidak jauh dari Kompleks Kastam.

“Orang cakap ada kawasan berhampiran pokok besar itu tidak boleh dibangunkan. Ramai juga pengamal seni bela diri yang pergi bertapa di situ,” ujarnya.

Ramdan Sayon, 40 individu yang memandu kami ke pusara di Tanjung Belungkur memberitahu, dia mengetahui selok-belok jalan hutan ke pusara ini melalui datuknya.

“Saya cari sendiri pun tidak jumpa, lepas ditunjukkan datuk baru jumpa. Sekarang sayalah orang yang dicari kalau sesiapa nak ke pusara itu.

“Ramai yang pergi sendiri tidak menjumpainya dan ada juga yang dilaporkan sesat,” ujarnya.

SEJARAH SI BONGKOK PAHLAWAN JOHOR (Click)

Tweet